Waterbronnen in de tuinbouw: kwaliteit, beschikbaarheid en behandeling

Water is de levensader van elk glastuinbouwbedrijf. Het is niet alleen essentieel voor de groei en gezondheid van het gewas, maar bepaalt ook in hoge mate de bedrijfszekerheid en de efficiëntie. De beschikbaarheid en kwaliteit van gietwater zijn daarmee directe succesfactoren voor een stabiele en duurzame teelt.

Tuinbouwbedrijven maken gebruik van vier verschillende waterbronnen: regenwater, leidingwater, bronwater en oppervlaktewater. Elk van deze bronnen heeft zijn eigen kenmerken, voor- en nadelen en vraagt om een specifieke aanpak qua opslag en zuivering. Welke afwegingen zijn er te maken? Hoe kunnen deze bronnen het best worden ingezet? Hoe moet het water van elke bron behandeld worden?

Regenwater: duurzaam en goedkoop

Voor veel telers is regenwater de ideale basisbron. Regenwater is gratis beschikbaar en heeft een lage EC-waarde. Door de lage EC-waarde is regenwater bijzonder geschikt voor gesloten teeltsystemen, waarbij al het drainwater kan worden hergebruikt. Een ander voordeel is dat voor de zuivering van regenwater geen chemicaliën nodig zijn.

De beschikbaarheid van regenwater is echter seizoensafhankelijk. In droge perioden, zoals warme zomers of tijdens langere periodes zonder neerslag, kunnen opslagtanks of bassins snel leegraken.

Het is belangrijk om voor regenwater voldoende opslagcapaciteit te hebben. Bij voorkeur bevat deze opslagcapaciteit een afdekking om vervuiling door algen of organisch materiaal te voorkomen. Het opvangen van regenwater is ook nog eens duurzaam en vermindert de afhankelijkheid van andere waterbronnen, wat regenwater een milieuvriendelijke waterbron maakt.

Voordat regenwater gebruikt wordt, is het belangrijk om het eerst te filteren. Door middel van zeeffilters kunnen eventuele grove deeltjes en organisch materiaal verwijdert worden.

Regenwater is daarmee niet alleen duurzaam en goedkoop, maar – mits goed opgeslagen en ontsmet – ook voor de plantgezondheid een hoogwaardige bron.

Leidingwater: stabiele en gecontroleerde kwaliteit

Een andere veelgebruikte bron is leidingwater, die doorgaans altijd beschikbaar is. Deze bron heeft een consistente betrouwbaarheid. Het water heeft meestal een stabiele en gecontroleerde kwaliteit, wat belangrijk is voor de teelt van gewassen.

Met leidingwater kan het proces in de kwekerij vereenvoudigt worden. Het gebruik van deze bron vereist namelijk geen opslagcapaciteit of complexe zuiveringssystemen.

Toch kleven er ook nadelen aan leidingwater. Het water is duurder dan alternatieve bronnen, zoals regenwater of oppervlaktewater. Daarnaast is de EC-waarde van het leidingwater vaak hoger en kan het natrium bevatten, waardoor er wel behandeling nodig is. Zeker wanneer het drainwater wordt hergebruikt, kan dit tot problemen leiden.

Bovendien past het gebruik van drinkwater niet bij de duurzaamheidsambities van de sector. Ook is er vanwege milieueisen niet altijd toestemming om grote hoeveelheden leidingwater af te nemen.

Bronwater: constante beschikbaarheid

Bronwater is aantrekkelijk vanwege de constante beschikbaarheid. Ongeacht het seizoen is de aanvoer doorgaans stabiel, waardoor het vooral in gebieden met beperkte neerslag een geschikte bron kan zijn.

Maar bronwater brengt ook technische en juridische aandachtspunten met zich mee. De kwaliteit kan sterk variëren per locatie en het water bevat vaak hoge concentraties ijzer, natrium of andere mineralen. Daarnaast is het winnen van bronwater vaak vergunningsplichtig en in sommige gebieden beperkt of verboden vanwege milieubelangen. Bovendien wordt bronwater wereldwijd steeds schaarser.

De behandeling van bronwater begint vrijwel altijd met beluchten omdat het water weinig zuurstof bevat. Hierdoor kunnen biofilm en algen sterk ontwikkelen en is zuurstofarm water de ideale omstandigheid voor de ontwikkeling van schimmels.

Daarnaast is het belangrijk om bronwater eerst te filteren, voordat het gebruikt wordt. Door middel van zeeffilters kunnen eventuele grove deeltjes en organisch materiaal verwijderd worden. Bij hoge concentraties van mineralen moet bronwater ook behandeld worden door middel van omgekeerde osmose.

Oppervlaktewater: een complexe bron

Een andere bron is oppervlaktewater. Dit type water is vaak lokaal beschikbaar via sloten, rivieren of meren en kan vooral in waterrijke regio’s een aanvulling zijn op regenwater.

Oppervlaktewater is echter een complexe waterbron. Vaak is het water vervuild met organisch materiaal en kan het chemische stoffen en ziekteverwekkers bevatten. Om deze vervuilingen te verwijderen zijn complexe behandelingen nodig en daarmee lopen de kosten voor deze bron vaak op. Daarnaast is de EC-waarde meestal te hoog.

Voordat oppervlaktewater veilig gebruikt kan worden zijn vaak meerdere filtratiestappen nodig. Het is verstandig om de kwaliteit van oppervlaktewater regelmatig te analyseren, zodat de waterbehandeling kan worden afgestemd op de actuele omstandigheden.

Drainwater: van reststroom naar waardevolle bron

Naast de externe waterbronnen, speelt ook het hergebruik van drainwater een grote rol. In plaats van deze stroom af te voeren, kan door dit water te zuiveren en opnieuw in te zetten, water bespaard en waardevolle meststoffen behouden worden.

Drainwater hergebruiken biedt aanzienlijke voordelen, maar vereist wel behandeling. Omdat het water afkomstig is uit het teeltsysteem, bevat het vaak een mix van meststoffen en organisch materiaal. Ook kan het water ziekteverwekkers zoals schimmels, bacteriën en virussen bevatten.

Om veilig hergebruik mogelijk te maken, is ontsmetting daarom noodzakelijk. Tegelijk vraagt dit wel om investeringen in filtratie- en ontsmettingsapparatuur. De teeltvloer van ErfGoed functioneert als biofilter bij het terugwinnen van het drainwater. Een gedeelte van het organisch materiaal wordt er al uit gefilterd, voordat het water opgevangen wordt.

Het effectief behandelen en hergebruiken van drainwater vermindert de behoefte aan vers water. Daardoor draagt het bij aan lagere waterkosten en minder milieubelasting.

Slim waterbeheer: de sleutel tot duurzame teelt

Regenwater is een duurzame en goedkope waterbron en vormt daarmee een ideale bron voor veel kwekers. Over het algemeen heeft regenwater, zeker in combinatie met het hergebruik van het drainwater, de voorkeur. Elke situatie vraagt om maatwerk. De optimale waterstrategie hangt af van locatie, teelt, systemen en toekomstvisie. Een combinatie van bronnen kan een sterke strategie zijn.

Bij ErfGoed kijken we verder dan alleen de keuze van de waterbron. Effectief watermanagement omvat opslag, ontsmetting, behandeling en bemesting. Maar ook irrigatie en het opvangen en hergebruiken van drainwater hoort in het watermanagement.

Door waterstromen slim te benutten en zuiver te houden, verhogen kwekers niet alleen de weerbaarheid van hun gewassen, maar ook de duurzaamheid van hun bedrijfsvoering.